سیمای انسان صالح در قرآن

 سیمای انسان صالح در قرآن

در این بخش ، آیات مرتبط با این موضوع را در قالب عناوین زیر مورد توجه قرار می دهیم :

1ـ2ـ ویژگی های کلی صالحان

2ـ2ـ شخصیتهای صالح در قرآن

3ـ2ـ آثار صالح بودن

4ـ2ـ دعا در جهت صالح شدن

1ـ2ـ ویژگی های کلی صالحان

بهترین آیه ای که بطور کامل به صفات اعتقادی و عملکرد و وجه رفتاری انسانهای صالح پرداخته آیات 113 و 114 سوره آل عمران است :

یسواسواء من اهل الکتاب امة قائمه یتلون ءایت

الله ءاناء الیل و هم یسجدون * یؤمنون بالله و

الیوم الاخر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر

و یسارعون فی الخیرات، وأولیک من الصالحین

« [ ولی همة آنان ] یکسان نیستند،‌از میان اهل کتاب، گروهی

درست کردارند که آیات الهی را در دل شب می خوانند و سر به سجده

می نهند .به خدا و روز قیامت ایمان دارند؛ و به کار

پسندیده فرمان می دهند و از کار ناپسند باز می دارند با و در

کارهای نیک شتاب می کنند و آنان از شایستگانند»

علامه طباطبایی (ره) ذیل این آیه می نویسند: « و قدعة الله سبحانه لهم جمل مهمات الصالحات،‌و هی الایمان و الامر بالمعرف و النهی عن المنکر و المسارعه فی کل خیر، ثم وصفهم بانهم صالحون، فهم اهل الصراط المستقیم، و زملاء الغبیین و الصدیقین و الشهداء … [11] »

در مجموع، این ویژگی ها به عنوان صفت کسانی مطرح شده که « در زمرة صالحان» قرار دارند:

 

(1) ویژگی های اعتقادی :

الف . ایمان به خدا                                          

 ب . ایمان به روز قیامت

 

(2) ویژگی های رفتاری :

الف ـ تلاوت آیات الهی در دل شب     ب ـ سجده و خشوع در آستان الهی

ج ـ امر به معروف ونهی از منکر                        د ـ شتاب در کارهای خیر

در آیه 9 سوره عنکبوت نیز همین ویژگی ها عنوان شده، با این تفاوت که می توان گفت در « ایمان » و « عمل صالح » خلاصه گشته است :

وَالَّذینَ ءامَنوُا و عَمِلُواالصَّالِحاتِ لَنُدْخِلَهَّمْ فی الصَّلحِینَ

« و کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده اند، البته آنان را در زمرة شایستگان در می آوریم . »

عمل صالح در آیة 10 سورة فاطرنیز مؤثر و بالا برنده « کلمة طیب[12]» شمرده شده :

إلَیْهِ یَصْعَدُ اُلْکِلَمُ اُلطَیِّبُ وَالْحَمَلُ الصَّالِحَ یَرْفَعُهُ

« سخنان پاکیزه به سوی او بالا میرود، و کار شایسته به آن رفعت می بخشد. »

در آیاتی از قرآن ، می بینیم صالحات به عنوان گروهی جداگانه معرفی شده اند:

فَالصَّالِحاتُ قانیاتُ حافِظاتُ لِلغِیْب بِماحَفِظَ اللهُ[13]

باید توجه داشت در این آیه ویژگی همسران (زوجات ) صالح مورد نظر است ، نه زنان به طور مُطلق؛ به ویژه اینکه در ادامة آیه نُشوز در مقابل این صلاح مطرح شده است[14] . زنان صالح و درستکار کسانی اند که : « خاضع و معهد در برابر نظام خانواده‌اند، و نه تنها در حضور شوهر، بلکه در غیاب او حفظ الغیب می کنند[15] .»

2ـ2ـ شخصیتهای صالح در قرآن

در آیات قرآن کریم، به صراحت برخی اشخاص، « صالح» شمرده شده اند . در مواردی این صالحین از زمره انبیای الهی هستند،‌یعنی در توضیح و بیان داستان این پیامبران، آنان را به صنعت صلاح متّصف فرموده است، که در ادامه به این آیات اشاره خواهیم داشت.